Uuttu kniigua: “Pedri – kuulužu kuningas”
Tänävuon Karjalas on pietty äijy piduo tsuari Pedri I:n 350-vuozipäiväkse. On luajittu konferensieloi da ozutteluloi, piästetty ilmah kniigua. Oman vuitin sih ruadoh on pandu karjalazetgi. Kezän lopul Periodika-julguamos Kanzallizen da alovehellizen poliitiekan ministerstvan kannatuksel nägi päivänvalgien Pedri – kuulužu kuningas -kniigu, kuduah on kerätty runuo, suarnua da zuakkunua Pedri I:h nähte karjalan kielel. Niilöin yhtehkeriäjänny on filolougien kandiduattu, Kielen, literatuuran da histourien instituutan vahnin tiedoruadai Valentina Mironova.
— Tahtoimmo ozuttua, ku Pedri I:n nimi oli tuttu karjalazile. Konzu kaksikymmen vuottu tagaperin rubein tutkimah suvikarjalazii eeppizii pajoloi, tiijustin, ku karjalazet pajatettih runoloi tsuari Pedri I:s. Net oldih mielenkiinittäjät da kerras painuttih mieleh. Erikseh rubein tutkimah niilöi jo konzu otimmos kniigan luajindah. Luvin kai runot, suarnat da zuakkunat Pedri I:s da kai tutkimukset, kudamat koskietah tädä tiemua. Täh ainehistoh olen kiinnostunnuh jo kniigua luadijes, sellittäy uvven kniigan luajindua Valentina Mironova.
Pedri – kuulužu kuningas -kniigah, paiči sen luadijan algusanoi da tarkua tutkimustu tiemas, kuuluu kolme piäozua. Enzimäzes suau lugie Karjalan piirilöin mugah juattuloi histouriellizii runoloi, toizes – suarnoi da kolmandes – zuakkunoi kuulužas tsuaris.
Äijät nämmis runolois, suarnois da zuakkunois oli painettu Suomes karjalan kielel Suomen kanzan vahnat runot -kogomukseh da meil karjalan da ven’an kielel Viktor Jevsejevan Karjal-suomelaine rahvahan eepossu -kniigah da Karjalan eeppizet pajot -kogomukseh. Toizii runoloi, suarnoi da zuakkunoi kniigan luadii Valentina Mironova on löydänyh Karjalan Tiedokeskuksen Tiedoarhiivas, net ollah enzimästy kerdua nähty päivänvalgien. Kai tämä materjualu oli kerätty silloi, konzu runoloin pajatanduperindö oli vie elävänny.
— Pahakse mielekse tänäpäi runoloi tsuari Pedri I:s ei pajateta, eigo suarnoi da zuakkunoi sanella. Niilöin pajatandu da sanelendu unohtui vuozien 1960 aigah, konzu rubei sambumah eeppizien pajoloin da suarnoin sanelenduperindö, sellittäy Valentina Mironova. – Pidäy sanuo, ku runoloi Pedri I:s enimyölleh pajatettih suven da Luadoganrannikon karjalazet, pohjazes on kirjutettu vähä runuo, ga niidy on. Suarnoi da zuakkunoi saneltih vaiku liygiläzet. Suarnat ylen äijäl koskietahes ven’alazih suarnoih, tutkijat ollah sidä mieldy, ku niilöin juondehet oli laihinoittu ven’alazis suarnois. Nämmis suarnois tunduugi karjalazien suarnoin vaikutus. Suarnansanelijat nerokkahasti yhtistettih mollembii perindölöi. Zuakkunoi rahvahas kirjutettih vähän, tänäpäi myö tiijämmö vai liygiläzis kirjutettuloi zuakkunoi.
Uvves kniigas joga runon, suarnan da zuakkunan rinnale on annettu sen ven’ankieline kiännös. Karjalan Tiedokeskuksen Tiedoarhiivas löyttylöi da Suomen kanzat vahnat runot -kniigan tekstoi Valentina Mironova on kiändänyh iče.
— Runoloi oli jygei kiändiä, puaksuh niilöis oli moizii sanoi, kudualoi harvah käytämmö paginas, eigo sanakniigois lövvy pättävii vastavuksii niilöil. Oli äijy voinuterminiä da laivoih kuulujua sanua. Suarnoi oli jo äijiä kebjiembi kiändiä, ku niilöin kieli ei ole moine vaigei, jatkau paginua Valentina Mironova.
Runoloin, suarnoin da zuakkunoin juondehet ollah eriluaduzet. Runolois suau lugie Viiburin valloitandas. Suarnois tsuari Pedri I arbuau erinomazii arbaituksii: kui vil’l’u kazvau, mindäh mužikal on pardu mustu da piä harmai, kuspäi starikal on hebo da kirves. On suarnua, kudualois piähenginny ollah tsuari da pappi libo tsuari da sluužbaspäi tulluh saldattu.
Uvves kniigas on äijy pättäviä kuvua. Niilöin piirustajannu on Lidija Žukova. Taidoilii on lugenuh kai tekstat da kiinnostunnuh niilöin syväindöh.
— Omis kuvis Lidija Žukova maltoi ozuttua sillozen tsuari Pedri I:n aijan, hos runoloin da suarnoin tekstat ei suorah kuvasteta sen aijan histouriellizii tapahtumii, kiittäy taidoilijua Valentina Mironova.
Pedri – kuulužu kuningas -kniigu ei ole myödävänny, sidä jagau Kanzallizen da alovehellizen poliitiekan ministerstvu.
